Bí mật trong chiếc chiếu tatami của người Nhật

1. Tatami là gì ?

Tatami (chữ hán: 畳) là một loại chiếu truyền thống cuả người Nhật có thể xếp lại được, dùng để trải sàn nhà. Trong tiếng Nhật, “Tatami” (畳) có nguồn gốc từ động từ “Tatamu” với ý nghĩa là “gấp”, “xếp”, được dùng chỉ chung những vật mỏng dùng để lót, trải, có thể xếp lại được.

Lịch sử ra đời

Chiếu Tatami được người Nhật làm từ các sợi rơm khô đan ép chặt vào nhau được cho xuất hiện lần đầu năm 712. 

Vào thời Heian, sàn nhà bằng gỗ rất thịnh hành, khi đó chiếu tatami được sử dụng làm thảm ngồi cho các bậc chúa công, thể hiện đẳng cấp quý tộc.
 

Đến thời Muromachi, với sự tiện dụng của loại chiếu này, người Nhật bắt đầu làm nên những tấm tatami to hơn sau đó họ ghép vào nhau để có thể trải rộng khắp căn phòng. Những căn phòng có sàn chiếu tatami được gọi là zashiki (座敷) với nghĩa đen là “căn phòng để ngồi”. Quy tắc ứng xử khi ngồi chiếu tatami cũng được lan rộng từ đây.

Chiếu tatami phát triển rộng rãi trong mọi tầng lớp bắt đầu từ thế kỉ 17 (thời Edo). Thời kì này, một căn phòng được trải toàn bộ bằng tatami được coi là một căn phòng điển hình kiểu Nhật, 和室 (washitsu). Tuy nhiên, ngày nay với nhịp sống hiện đại chiếu tatami đã dần vắng mặt trong các căn nhà hiện đại của Nhật Bản nhưng trong văn hóa Nhật chiếu tatami vẫn là một đoạn kí ức không thể lãng quên
 

2. Cấu tạo, chất liệu và kích thước chuối Tatami

a. Cấu tạo chiếu Tatami Nhật Bản

Một chiếc chiếu Tatami gồm có 3 bộ phận: lõi chiếu (畳床), bao chiếu (畳表), và viền chiếu (縁).
Lõi chiếu: Lõi chiếu tatami truyền thống có chiều dày khoảng 5 cm được người Nhật làm bằng rơm khô tuy nhiên ngày nay được thay thế bằng ván ép nhân tạo, nhựa styrofoam,…nhẹ hơn và sạch sẽ hơn
 

Bao chiếu: khá mỏng, được người Nhật đan từ cỏ Igusa (cỏ bấc đèn) hoặc cói được bao bên ngoài lõi chiếu. Bao chiếu có thể sử dụng được cả 2 mặt và  được thay khi bị cũ. Tuôỉ đời của một bao chiếu từ 3-5 năm
Mép chiếu: dùng để nối 2 bộ phận trên lại với nhau, được làm từ sợi bông, sợi lanh, tơ lụa,… Để tăng tính thẩm mĩ người Nhật còn nhuộm màu sắc và in hoa văn để tạo vẻ đẹp khác biệt cho căn phòng.
 

b. Chất liệu của chiếu tatami

Phần lõi được tạo từ rơm khô đan ép chặt, hoặc dùng sợi hóa học thay cho sợi rơm để tăng độ bền và độ cách nhiệt. Bao ngoài được làm từ cói, niêm bọc bằng vải dệt nổi vân hoặc vải trơn thường mang màu xanh lá cây hoặc màu đen. 
 

Do chất liệu tự nhiên nên tatami dễ được gián, bọ chọn làm nơi sinh sống. Hầu hết cách vệ sinh tatami thông thường là lâu bề mặt bằng khăn ướt và đem phơi khô. Do đó, thường thường từ 3 đến 5 năm, người ta sẽ lại đi thay lớp chiếu cói bên ngoài hoặc mua một tấm tatami mới.